آیا پس از انجام جراحی استومی می‏توان به زندگی عادی بازگشت؟

بله- با داشتن استوما نیز می‏توان بصورت عادی زندگی کرد، زیرا استوما ما را به فرد دیگری تبدیل نمی‏کند. خود استوما معمولاً باعث محدودیت در فعالیت‏های عادی و روزمره افراد نمی‏شود، بلکه تاثیرات فیزیولوژیک و روانی آن در مراحل اولیه بعد از عمل می‎توانند مشکل‏ساز شوند. در صورتی که استومیت بتواند مراحل اولیه را با موفقیت پشت سر بگذارد، به مرور راه مواجهه با شرایط جدید را دریافته و بر تجربیات وی افزوده می‏شود. عادت به وجود استوما در برخی افراد نیاز به فرصت طولانی دارد. تعویض کیسه و مراقبت از پوست در ابتدا ممکن است بسیار دشوار به نظر برسد ولی به تدریج مانند سایر کارهای روزانه تبدیل به عادت خواهد ‏شد. کسی از وجود کیسه روی بدن خبردار نخواهد شد و انتخاب در میان گذاشتن آن با افراد مختلف بر عهده شخص استومیت است. لزوماً به جز افرادی که با استومیت رابطه نزدیک دارند، نیازی نیست دیگران راجع به استومی چیزی بدانند. معمولاً اگر فرد بتواند با اعتماد به نفس و بدون احساس شرم راجع به استومیت بودن خود با افراد صحبت کند، احساس بهتری خواهد داشت. 

آیا پس از جراحی استومی می‏توان به شغل و حرفه قبلی ادامه داد؟

استومی نباید مانع شغل و حرفه فرد باشد. اگر چه برای بازگشت به زندگی عادی مدتی زمان لازم است و به دلیل مشکلات و ضعف به دنبال جراحی بیمار نیاز به استراحت دارد. در مورد مشاغلی که نیاز به بلند کردن اجسام سنگین دارد بهتر است انجام نشود و در صورت انجام حتماً بیمار از کمربندهای ویژه برای جلوگیری از ایجاد فتق استفاده کند. به هر حال با محافظت کامل از استومی می‏توان به کار قبلی ادامه داد و استومیت بودن هیچ‏گونه مغایرتی با کارکردن ندارد. توصیه می‏شود استومیت‏ها هنگام خروج از منزل و مراجعه به محل کار حتماً وسایل اضافی به همراه داشته باشند. زیرا ممکن است شرایطی پیش بیاید که نیاز به تعویض کیسه باشد. اگر از کیسه‏های قابل برش استفاده می‏شود، بهتر است از قبل در منزل برش را انجام داد؛ یا تمام وسایل مورد نیاز برای برش و الگو برداری را به همراه داشت. 

آیا استوما تولید صدا می‎کند؟

بله- ولی این صدا همیشگی نیست و فقط هنگام دفع گاز از دستگاه گوارش ایجاد می‏شود. بلافاصله پس از انجام جراحی بیمار دائماً در حال دفع گاز خواهد بود و این ممکن است وی را آزار بدهد، زیرا ممکن است فکر کند این مشکل همیشگی است. در حالی‏که اغلب جراحی‏های شکمی با این وضعیت همراهند و همین که التهاب روده‏ ناشی از جراحی برطرف شد، میزان دفع گاز کاهش خواهد یافت و به وضعیت عادی باز خواهد گشت. مقدار گاز تولید شده توسط سیستم گوارش در افراد مختلف متفاوت است. اگر قبل از جراحی بیمار با مشکل افزایش تولید گاز شکم مواجه باشد، بعد از جراحی نیز به همین منوال خواهد بود. استومیت ممکن است از این که دیگران متوجه صدای دفع گاز استومای وی می‏شوند نگران و خجالت‏زده باشد. بهتر است به این نکته توجه شود که خود وی این صداها را بسیار بلندتر از سایر افراد می‏شنود و در نظر دیگران این صداها بیشتر شبیه قار و قور طبیعی شکم در حالت گرسنگی است. 

برای کاهش صدای ناشی از فعالیت استوما چه باید کرد؟

اگر استومیت در جمع خیلی احساس ناراحتی می‏کند، می‏تواند دست خود را روی شکم در محل استوما قرار دهد. با این کار صداها بم‏تر خواهند شد و احتمال شنیده شدنشان کاهش خواهد یافت. فرو دادن و بلع هوا هنگام آدامس جویدن به افزایش دفع گاز می‏انجامد؛ در نتیجه بهتر است از جویدن آدامس خودداری شود. نوشیدن نوشابه‏های گاز دار، ماءالشعیر، مصرف الکل و سیگار نیز دفع گاز روده را افزایش می‏دهد. داشتن برنامه غذایی منظم به کاهش گاز روده کمک می‏کند. اجتناب از‌‌ ‌وعده‌های غذایی برای جلوگیری از دفع گاز و رفع احساس ناراحتی و خجالت ناشی از آن اصلاً اقدام هوشمندانه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای نیست، زیرا در این شرایط رود‏ه‏ها خالی می‏مانند و حتی فعالیت روده‏ای و دفع گاز و موکوس بیشتر می‏شود. بعضی افراد به این نتیجه می‏رسند که مصرف مواد غذایی کمتر در وعده‏های بیشتر مثلا ً4 الی 5 بار در روز این مشکل را برطرف می‏کند.  

آیا استوما بوی نامطبوع ایجاد می‏کند؟

تا زمانی که نشت اتفاق نیفتد، بوی نامطبوعی نیز ایجاد نمی‏شود. فقط هنگام تخلیه یا تعویض کیسه بوی نامطبوع استشمام می‏شود که در صورت غیر قابل تحمل بودن آن می‏توان از دئودورانت‏های مناسب استفاده نمود. معمولاً کیسه‏های ارائه شده توسط شرکت‏های معتبر از جمله شرکت کلوپلاست دارای فیلترهای قوی کنترل بوی نامطبوع هستند. با این وجود گاهی هنگام خوابیدن و استراحت ممکن است مدفوع موجب انسداد فیلتر شود و عملکرد آن را کاهش دهد که با تعویض کیسه این مشکل برطرف می‏شود. 

برای رفع بوی نامطبوع چه باید کرد؟

اولین قدم برای جلوگیری از ایجاد بوی نامطبوع، جلوگیری از نشت مدفوع از کیسه است که در صورت استفاده از کیسه و چسب پایه مناسب این مشکل به حداقل می‏رسد، گاهی هنگام خواب و دراز کشیدن، مدفوع فیلتر کیسه را مسدود می‏کند؛ بنابراین بهتر است هنگام خواب کیسه تعویض شود تا فیلتر به خوبی عمل کند. 

آیا پس از انجام جراحی امکان پوشیدن لباس‏های عادی وجود دارد؟

بله- اگر استوما در محل مناسبی قرار گرفته باشد، مشکلی در زمینه انتخاب لباس نخواهد بود و  فرد می‌تواند از لباس‏های قبلی خود نیز استفاده کند. کیسه‏ها و محصولات کلوپلاست طوری طراحی شده‏اند که از زیر لباس چندان مشخص نیستند. در صورتی که استومیت علی‏رغم تمام این مسائل احساس خوبی ندارد، می‏تواند از لباس‏های گشادتر استفاده کند. اغلب آقایان ترجیح می‏دهند به جای کمربند از بند شلوار استفاده کنند به خصوص هنگامی‏که استومای آن‏ها بالا یا روی خط کمربند تعبیه شده است. باید سعی گردد از پوشیدن لباس‏های خیلی تنگ که به استوما آسیب وارد می‏کنند خودداری شود. استفاده از لباس‏های طرحدار نیز به پوشیده ماندن کیسه استومی کمک می‏کند. 

آیا استومیت می‏تواند مانند قبل از جراحی استومی حمام کند؟

بله- داشتن استوما مشکلی در حمام رفتن ایجاد نمی‏کند. استومیت‏ها بسته به میل خودشان می‏توانند تصمیم بگیرند با کیسه حمام کنند یا پس از برداشتن کیسه به حمام بروند. اگر فرد بدون کیسه حمام می‏کند، بهتر است پس از حمام گرفتن ناحیه را به آرامی خشک کند و کیسه را بچسباند. بعضی مواقع گرمای حمام و آب داغ پوست را گرم نگاه می‏دارد و باعث باز شدن منافذ پوستی و ایجاد رطوبتی روی پوست می‏گردد که از چسبیدن چسب پایه جلوگیری می‏کند. برای برطرف کردن این مشکل باید پوست را کاملاً خشک نگاه داشت. تا حد ممکن باید از صابون‏های چرب در اطراف استوما استفاده نشود. در صورتی‏که استومیت با کیسه به حمام می‏رود باید بداند چسب پایه کیسه‏ها ضد آب است ولی برای اطمینان بیشتر و جلوگیری از افتادن کیسه بهتر است از کمربند استفاده کند. لازم به ذکر است که فیلترهای گاز پس از خیس شدن به خوبی عمل نمی‏کنند. به همین دلیل بهتر است قبل از شنا کردن یا حمام رفتن آن‏ها را با نوار چسب ضد آب بپوشاند تا بعداً به دلیل عدم کارکرد فیلتر، کیسه از گاز انباشته نشود. 

آیا می‏توان بدون کیسه حمام کرد؟

بله- ولی از آن‏جا که کنترلی بر دفع ادرار و مدفوع استوما وجود ندارد، ممکن است حین حمام کردن استوما فعالیت داشته باشد. آب به استوما آسیب وارد نمی‏کند و به درون آن وارد نمی‏شود. تا حد امکان نباید اجازه داد آب با فشار خیلی زیاد به استوما برخورد کند زیرا ممکن است به آن آسیب بزند. 

آیا با وجود استومیت بودن می‏توان فرایض مذهبی را به جا آورد؟

برای اغلب استومیت‏ها این سوال اساسی مطرح است که با توجه به عدم کنترل روی خروج ادرار و مدفوع آیا می توانند به انجام فرایض مذهبی اسلام بپردازند یا خیر. در پاسخ به این سوال فتاوی روحانی عالی‎قدر حضرت آیت‏الله سید رضی شیرازی از مراجع عظام شیعه در مورد استومی و مسائل شرعی مربوط به آن عیناً ذکر می شود.

مسئله 1: کسی که ادرار یا مدفوع به طور مرتب از وی خارج می‏شود، به طوری که برای گرفتن وضو و خواندن نماز مهلت پیدا نمی‏کند، یک وضو برای چندین نماز کافی است؛ مگر این‏که چیز دیگری که وضو را باطل می‏کند مانند خواب از او سر بزند و یا ادرار و مدفوع به طور طبیعی از او خارج شود که بهتر است برای هر نماز یک وضو بگیرد ولی برای سجده و تشهد قضا شده و نماز احتیاط وضوی دیگری لازم نیست.

مسئله 2: اگر انسان بیماری دارد که ادرار او قطره قطره می‏ریزد یا نمی‏تواند از بیرون آمدن آن جلوگیری کند، چنان‏چه یقین دارد از اول وقت نماز تا آخر آن به مقدار وضو گرفتن و نماز خواندن زمان پیدا کند باید نماز را در وقتی که مهلت پیدا می‏کند بخواند و اگر زمان او به اندازه کارهای واجب نماز است، باید در وقتی که مهلت دارد، فقط کارهای واجب نماز را به جا بیاورد و کارهای مستحب مانند اذان و اقامه و قنوت را ترک نماید.

مسئله 3: کسی که ادرار یا مدفوع به طور پی‏در‏پی از او خارج می‏شود، بعد از وضو گرفتن جایز است که نوشته قرآن را مس نماید اگر چه درحال خواندن  نماز هم نباشد.

مسئله 4: اگر برای گرفتن وضو و خواندن نماز مهلت پیدا می‏کند و در بین نماز یک دفعه یا چند دفعه ادرار یا مدفوع خارج می‏شود، احتیاط لازم آن است که در زمانی که دارد وضو گرفته و نماز بخواند ولی در میان نماز لازم نیست به سبب ادرار یا مدفوع نماز را قطع کند و مجدداً وضو بگیرد.

مسئله 5: کسی که ادرار یا مدفوع به طور مرتب از او خارج می‎شود، لازم نیست بعد از وضو گرفتن فوراً نماز بخواند اگر چه بهتر است به نماز مبادرت نماید.

مسئله 6: کسی که نمی‏تواند از بیرون آمدن ادرار یا مدفوع جلوگیری کند، در صورتی‏که ممکن باشد به اندازه زمان نماز خواندن از خارج شدن ادرار یا مدفوع جلوگیری کند، بهتر آن است که جلوگیری نماید اگر چه حرج داشته باشد و اگر بیماری او به آسانی معالجه می‏شود، بهتر آن است که خود را معالجه نماید.

مسئله 7: کسی که ادرار او قطره قطره می‏ریزد، باید برای نماز از کیسه‏ای که در آن پنبه یا چیز دیگری است که از رسیدن بول به جاهای دیگر جلوگیری می‏کند، استفاده کرده و خود را حفظ کند و احتیاط واجب آن است که قبل از هر نماز مخرج ادرار را که نجس شده آب بکشد و کسی که نمی‏تواند از بیرون آمدن مدفوع جلوگیری کند، چنان‏که ممکن باشد باید به هنگام نماز از رسیدن غائط به جاهای دیگر جلوگیری نماید و احتیاط واجب آن است که اگر سختی ندارد، برای هر نماز  مخرج غائط را آب بکشد.

مسئله 8: اگر کسی بیماری دارد که نمی‏تواند از خارج شدن باد جلوگیری کند، باید به وظیفه کسانی که نمی‏توانند از بیرون آمدن ادرار یا مدفوع خودداری کنند، عمل نماید.

مسئله 9: کسی که نمی‏تواند از بیرون آمدن ادرار یا مدفوع خودداری کند تا وقتی بیماری او خوب شد، لازم نیست نمازهایی را که در زمان بیماری مطابق وظیفه‏اش خوانده قضا نماید. ولی اگر در بین وقت نماز بیماری او خوب شود، باید بنا بر احتیاط لازم نمازی را که در آن زمان خوانده است دوباره بخواند.

مسئله 10: کسی که نمی تواند از بیرون آمدن ادرار و مدفوع و یا گاز خودداری کند، هنگام غسل تنها اگر از رسیدن ادرار و مدفوع به جای دیگر بدنش جلوگیری نماید، غسل او بلا مانع است. 

برای جلوگیری از آزردگی استوما هنگام بستن کمربند ایمنی اتومبیل چه باید کرد؟

برای جلوگیری از آزردگی استوما می‏توان کمربند را بیشتر از حد مورد نیاز خارج کرد و آن را با استفاده از یک گیره به محل خروج ثابت نمود. در این حالت کمربند شل‏تر از حالت عادی قرار می‏گیرد ولی فرد را در برابر صدمات ناشی از تصادفات حفظ می‏کند. هم‏چنین می‏توان از یک بالش کوچک استفاده کرد و آن را بین استوما و کمربند قرار داد. باید به خاطر داشت که در هر شرایطی استفاده از کمربند ایمنی بسیار بهتر از عدم استفاده از آن است. 

آیا استومیت‏ها می‏توانند از سونا استفاده کنند؟

بله- استومیت‏ها می‏توانند از حمام آب گرم و سونای خشک یا بخار استفاده کنند؛ فقط باید به این نکته توجه داشته باشند که حرارت موجب شل شدن چسب پایه  کیسه می‏شود. هم‏چنین از آن‏جا که تعریق در شرایط گرم و سونا شدیدتر می‏شود، امکان جدا شدن کیسه از بدن بیشتر است. به همین دلیل بهتر است بعد از استفاده از سونا اقدام به تعویض  کیسه گردد تا از نشت جلوگیری شود. 

آیا پس از انجام جراحی استومی می‏توان روابط جنسی طبیعی داشت؟

در ابتدا ممکن است مشکلاتی برای فرد پیش بیاید. این مشکلات بیشتر جنبه روحی دارد زیرا بیمار با تغییر وضعیت نسبت به قابل قبول بودن ظاهر خود نگران است. همواره این سوال برای بیمار مطرح می‏شود که آیا وضعیت جدید وی از طرف همسرش قابل قبول است یا خیر. این مشکل معمولاً با افسردگی و اضطراب و ناتوانی و کاهش تمایلات جنسی بروز می‏کند. هم‏چنین بیمار با وجود استومی از نشت و دفع گاز و بو هنگام نزدیکی با همسر نگران است. برای از بین بردن این وضعیت بیمار باید از قبل در مورد این موضوع با شریک زندگی خود صحبت کند و ترس‏های خود را با وی در میان بگذارد. حتی در شرایط خاص می‌توان از مشاوره پزشکی و روان‏شناسی بهره گرفت. برای بهتر شدن این احساس، بیمار بهتر است همواره بهداشت فردی را رعایت کند و قبل از انجام نزدیکی اقدام به تعویض یا تخلیه کیسه نماید. هم‏چنین انواع خاصی از کیسه‏های کوچک، دئودورانت‏های خوشبوکننده در بازار موجود است که به ارتقای روابط جنسی بیماران کمک شایانی می‏کند. در صورتی که بیمار به دنبال انجام جراحی دچار مشکلات جسمی و ناتوانی جنسی شده باشد می‏تواند با مشاوره پزشکی و در صورت تجویز پزشک استفاده از داروهای خاص، روابط جنسی خود را بهبود بخشد. 

آیا حاملگی با وجود استومی امکان‏پذیر است؟

بله- استومیت‏ها نیز می‏توانند دوره حاملگی را طی کنند و صاحب فرزند شوند. از آن‏جا که در دوران حاملگی با بزرگ شدن شکم، سایز استوما نیز تغییر می‏‏کند، بهتر است سایز استوما به طور مرتب اندازه‏ گیری شود تا مشکل نشت پیش نیاید. در بعضی موارد ممکن است استوما دچار تورفتگی شود که در این مورد باید با پرستار استومی یا پزشک مشورت شود و در صورت لزوم از سیستم محدب(convex) استفاده گردد. بزرگ شدن شکم طی حاملگی ممکن است مشکلاتی هنگام تعویض کیسه ایجاد کند. بیمار می‏تواند برای تعویض کیسه از آینه استفاده کند و جلوی آینه این کار را انجام دهد. به هر حال بیمار هنگام حاملگی با مشکلاتی مواجه خواهد شد. پرولاپس استوما در حاملگی شایع است و بعد از زایمان نیز باقی می‏ماند. اگر بیمار تحت عمل جراحی کامل در ناحیه پرینه قرار گرفته باشد ممکن است نتواند زایمان طبیعی انجام دهد. در صورت مصرف قرص آهن در دوران حاملگی  ممکن است رنگ مدفوع تغییر کند که نباید باعث نگرانی بیمار شود. 

آیا استومیت‏ها می‏توانند بصورت عادی به ورزش بپردازند؟

بله- پس از برطرف شدن مشکلات جراحی و با توصیه پزشک می‏توان فعالیت بدنی را با پیاده‏روی آغاز کنید. راه رفتن باعث بازگشت کارکرد مناسب روده‏ها می‏شود. بعد از انجام جراحی می‏توانید به ورزش‏های قبلی بپردازید؛ ولی باید دقت کنید در هفته‏های اولیه بعد از جراحی فعالیت شدید و بلند کردن اجسام سنگین از روی زمین ممکن است باعث ایجاد فتق شکمی و فتق اطراف استوما شود، چرا که جراحی ممکن است موجب ضعف عضلات دیواره شکم ‏شود. در یکی دو هفته اول حتی نباید چیزهای سبک و کم وزن را بلند کنید و پس از آن به تدریج می‏توانید از بلند کردن اجسام سبک شروع کنید. اگر می‏خواهید رفتن به باشگاه و انجام تمرینات ورزشی را از سر بگیرید، دقت کنید که در هفته‏های اول پس از جراحی نرمش‏های شکمی را انجام ندهید و پس از آن با گذشت زمان به آرامی بدن خود را به این نرمش‏ها عادت دهید. استومیت‏ها می‏توانند انواع ورزش‏ها از جمله دو، دوچرخه‏سواری، شنا، گلف، کوه‏نوردی، یوگا، ورزش‏های تیمی از جمله فوتبال و ... را انجام دهند. تنها وزنه‏برداری و کشتی برای استومیت‏ها ممنوع است و باید از انجام آنها خودداری کنند. 

آیا با وجود استومی می‏توان به مسافرت رفت؟

استومیت بودن هیچ‏گونه مغایرتی با مسافرت رفتن ندارد. شما می‏توانید، با رعایت برخی موارد بسیار ساده، به راحتی با هواپیما سفر کنید.

هنگام مسافرت تمامی وسایل مورد نیاز را همراه داشته باشید و سعی کنید بیش از میزان مورد نیاز، کیسه و چسب پایه همراه داشته باشید چون در جریان مسافرت ممکن است به دلیل تغییر شرایط آب و هوا و رژیم غذایی متفاوت، کارکرد استوما یا چسبندگی و دوام کیسه تغییر کند. این موضوع بویژه هنگام مسافرت به مناطق گرمسیر صدق می‏کند. در طول مسافرت با هواپیما باید کیسه اضافی داخل کیف دستی  همراه داشته باشید و از آن‏جا که اجازه حمل قیچی در کیف دستی را ندارید، بهتر است کیسه‏های قابل برش از قبل به اندازه استوما بریده شوند تا در صورت لزوم در طول مسافرت هوایی از آنها استفاده کنید.