کیسه استومی چیست؟

بطور کلی کیسه استومی عبارت است از یک کیسه از جنس پلاستیک مخصوص بعلاوه چسب ویژه که کیسه را به بدن فرد می‎چسباند و محتویات خروجی استوما را در خود نگه می‎دارد. امروزه کیسه‎های استومی گاهی بر اساس مورد مصرف آنها نامگذاری می‎شوند؛ بطور مثال کیسه کلستومی، که برای جمع آوری خروجی کلستومی بکار می‏رود و یا کیسه یوروستومی، که برای جمع‎آوری و نگهداری ادرار خارج شده از یوروستومی مورد استفاده قرار می‏گیرد.

کیسه کلستومی دائمی چیست؟

کیسه کلستومی دائم یا کیسه کلستومی دائمی عبارت بوده از کیسه‎ای از جنس لاستیک که توسط تسمه‏ای به بدن بیمار متصل می‎شده است. دهه‎ها قبل، تا پیش از اختراع کیسه‏های یک‎بار مصرف در دهه شصت میلادی توسط کلوپلاست، از این نوع کیسه‏ها استفاده می‎شده ولی امروزه دیگر استفاده از آنها منسوخ شده است و با توجه به مشکلات و عوارض زیاد دیگر مورد استفاده قرار نمی‏گیرند و در دسترس نیز نمی‎باشند.

نخستین کیسه استومی مدرن در چه تاریخی و چگونه ساخته شد؟

تولید اولین کیسه استومی به شکل امروزی منشاء تولد کمپانی کلوپلاست دانمارک شد:

در سال 1954 پرستار دانمارکی الیز سورنسن (Elise Sorensen) با مشاهده وضعیت اسفبار خواهرش، که برای نجات از سرطان کولون تحت عمل جراحی کلستومی قرار گرفته بود، بسیار تحت تاثیر قرار گرفت. او از خواهرش می‏شنید که چگونه ترس از نشت ترشحات کلستومی زندگی اجتماعی وی را مختل و او را منزوی کرده است. الیز افکار خود را معطوف بر یافتن راه حلی برای این مشکل بزرگ نمود.

نتیجه این تلاش فکری، ایده ساخت یک کیسه چسب‏دار بود تا از نشت ترشحات جلوگیری کند. این ایده می‏توانست به خواهرش و هزاران انسان دیگر نیز که از این مشکل رنج می‏کشیدند، کمک کند تا دوباره به زندگی طبیعی بازگردند. اما این فقط یک ایده بود و باید به نحوی تجسم واقعی می‏یافت.

الیز با تولیدکنندگان مختلفی ارتباط برقرار کرد، اما همگی دست رد بر سینه او زدند. سرانجام الیز به سراغ آقای لوئیز هانسن رفت، که یک تولید کننده محصولات پلاستیکی بود، و بر ایده خود پافشاری کرد. پاسخ دوباره منفی بود. داستان می‏توانست در همین جا به پایان برسد. اما همسر آقای هانسن، که خود نیز یک پرستار بود، پی به ارزش واقعی این ایده برد و هانسن را ترغیب به پذیرش همکاری نمود ... و این آغاز تولید اولین "کیسه کلستومی دانمارکی" به عنوان اولین کیسه استومی مدرن در دنیا و تولد شرکت کلوپلاست بود.

هدف استفاده از کیسه استومی چیست؟

استفاده از کیسه مخصوص استومی در درجه اول به مدیریت ترشحات (ادرار و مدفوع) خروجی از استوما کمک می‏کند و در درجات بعدی از استوما و پوست اطراف آن محافظت کرده و گاز و بوی خروجی از استوما را نیز به خوبی کنترل می‏کند.

در کل استفاده از کیسه موجب راحتی و اطمینان استومیت می‏شود و به حفظ ارتباطات و فعالیت‏های اجتماعی وی کمک زیادی می‏کند.

آیا کیسه‏های مخصوص استومی انواع مختلفی دارند؟

بله- امروزه بیش از نیم قرن از ابداع نخستین کیسه استومی می‏گذرد. در چند دهه اخیر، طراحان با استفاده از تکنولوژی‏های جدید، انواع نوینی از کیسه‏ها را طراحی نموده‏اند که با هدف راحتی بیشتر بیماران در اختیار آنها قرار می‏گیرد. به طور کلی سیستم کیسه مخصوص استوما را می‏توان به دو گروه کلی سیستم کیسه‏ های یک تکه و سیستم کیسه‏ های دو تکه تقسیم‏بندی نمود.

هر کدام از این گروه‏ها خود شامل سه دسته‏بندی جدا می‏شوند که شامل کیسه ته باز یا قابل تخلیه، کیسه ته بسته و کیسه شیردار می‏شود. هم‏چنین بسیاری از کیسه‏ها انواع از قبل بریده شده و قابل برش دارند که امروزه استفاده از آنان بسیار محدود شده و تنها برای افرادی که استومای کاملا گرد و مدور دارند قابل توصیه است. کیسه‏ها از نظر رنگ نیز به دو گروه مختلف تقسیم‏بندی می‏شوند که شامل کیسه‏های شفاف و کیسه‏های مات می‏شود. کیسه‏های شفاف معمولاً پس از انجام عمل جراحی مورد استفاده قرار می‏گیرند تا پزشک و کادر درمانی بتوانند مقدار مواد دفعی و کیفیت آن را بسنجند.

کیسه‏ های ته بسته کلوپلاست چه خصوصیاتی دارند؟

کیسه‏های ته بسته از انتها باز نیستند و قابل تخلیه نمی‏باشند. در صورت نیاز به تخلیه کیسه ته بسته، کیسه برداشته شده و تعویض می‏گردد. این کیسه‏ها در افراد دارای کلستومی قابل استفاده هستند.

انواع هم‏رنگ با بدن برای جلوگیری از تعریق پوستی و احساس راحتی بیشتر پوشش پارچه‏ای دارند. جنس کیسه طوری است که کمترین سر و صدا و خش‏خش را ایجاد می‏کند. این کیسه‏ها قابل شست‏و شو هستند و برای جذب بو و گاز فیلترهای مخصوصی دارند.

کیسه‏های ته‏باز کلوپلاست چه خصوصیتی دارند؟

این کیسه‏ها ته باز هستند و در صورت نیاز به تخلیه، انتهای کیسه به راحتی قابل تخلیه می‏باشد.

این کیسه را می‏توان بلافاصله بعد از جراحی در افراد دارای ایلئوستومی و کلستومی مورد استفاده قرار داد. به منظور جمع‏آوری ترشحات آبکی یا حجم زیاد از اطراف استوما و هم‏چنین ترشحات فیستول‏های زخم نیز می‏توان از کیسه‏های ته‏باز استفاده کرد.

این کیسه‏ها انواع هم‏رنگ با بدن نیز دارند و به منظور احساس راحتی بیشتر و کاهش میزان تعریق پوستی پوشش پارچه‏ای خارجی دارند. این کیسه‏ها قابل شست‏وشو هستند و جنس آن‏ها به صورتی است که کمترین سر و صدا و خش خش را ایجاد می‏کنند.

کیسه ‏های شیردار کلوپلاست چه خصوصیاتی دارند؟

این کیسه‏ها دارای شیر انتهایی هستند و در صورت نیاز به تخلیه، ادرار به راحتی از شیر انتهایی آ‏ن‏ها قابل تخلیه می‏باشد. یوروستومیت ‏ها با انواع مشکلات ادراری می‏توانند از این کیسه‏ها استفاده کنند.

این کیسه‏ها قابل شست‏وشو می‏باشند و برای احساس راحتی و کاهش تعریق پوستی پوشش پارچه‏ای دارند. انواع هم‏رنگ پوست بدن این کیسه‏ها موجود است و بلافاصله پس از انجام جراحی نیز قابل استفاده می‏باشند.

این کیسه‏ها دریچه‏ای یک طرفه دارند که ادرار داخل کیسه به سمت استوما باز نمی‏گردد.

چگونه می‏توان از کیسه‏ های یک تکه استفاده نمود؟

نخستین اقدام برای تعویض کیسه این است که وسایل مورد نیاز خود را در یک مکان جمع‏آوری کنید. این وسایل شامل کیسه جدید، قیچی، خودکار، اندازه‏گیر مخصوص استوما که در جعبه کیسه‏ها موجود است، خمیر در صورت نیاز و کیسه یا سطل زباله، جهت دور انداختن وسایل استفاده شده، دستمال کاغذی می‏باشد.
کیسه قبلی را بردارید و دور بیاندازید. برای برداشتن کیسه کافی است لبه‏های آن به آرامی از سمت بالا به پایین از پوست جدا کنید. سعی کنید پوست را با یک دست نگاه دارید تا آزار نبیند. اگر کیسه ته باز است گیره انتهای آن را بردارید و برای مصرف مجدد نگاه دارید.
پوست اطراف استوما را به خوبی تمیز کنید. برای تمیز کردن پوست اطراف استوما بهتر است از آب و صابون ملایم یا شامپو بچه استفاده کنید ومطمئن شوید که اثری از صابون و چربی روی پوست اطراف استوما باقی نماند و پوست کاملاً خشک باشد.
قطر استوما را با استفاده از اندازه‏گیر مخصوص مشخص کنید. سعی کنید کوچکترین دهانه را که با اطراف استوما متناسب است انتخاب کنید.
اندازه مشخص شده را با استفاده از الگوی پشت چسب کیسه به وسیله قیچی جدا کنید و چسب کیسه را به آرامی و با دقت اطراف استوما قرار دهید. دقت کنید چسب با خود استوما در تماس نباشد.
کاغذ پشت چسب کیسه را برداشته و دور بیاندازید.
اگر از خمیر استفاده می‏کنید، خمیر استومی را نیز اطراف استوما قرار دهید.
دهانه چسب کیسه را در مرکز استوما با دقت روی پوست اطراف استوما قرار دهید. چسب را کمی ماساژ دهید تا خوب به پوست بچسبد (پوشش چسب کاغذی را بردارید و آن را بچسبانید).
پس از اطمینان از آویزان شدن کیسه به صورت مستقیم، در صورتی که انتهای کیسه باز است آن را ببندید و در صورتی که کیسه شیردار است با چرخاندن شیر تخلیه از بسته بودن آن اطمینان حاصل کنید.

روش مصرف کیسه‏های دو تکه آلترنا چیست؟

قطر استوما را توسط اندازه‏گیر مخصوص، معین کنید.
اندازه مورد نظر را بر روی چسب پایه با قیچی مخصوص برش دهید.
کاغذ محافظ چسب پایه را از روی آن بردارید.
چسب پایه را به آرامی و با دقت بر روی پوست اطراف استوما قرار داده، کمی ماساژ دهید تا خوب بچسبد.
پس از اطمینان از باز بودن قفل مخصوص، کیسه را بر روی چسب پایه بگذارید و با کمک انگشتان از پایین کیسه به سمت بالا حرکت دهید تا مطمئن شوید که کیسه کاملا در جای خود قرار گرفته است.
سپس قفل مخصوص اتصال کیسه و چسب پایه را ببندید، با شنیدن صدای کلیک، کیسه قفل شده است و نیازی به اعمال هیچگونه فشاری نیست.
جهت برداشتن کیسه از روی چسب پایه، گیره کوچک روی قفل را با انگشت فشار دهید تا قفل باز شود.
پس از باز شدن قفل، گیره را به آرامی به سمت بالا و خارج بکشید تا کیسه از چسب‏پایه جدا شود. در این حالت جدا کردن چسب‏پایه بسیار آسان است.
برای برداشتن چسب پایه باید ابتدا لبه‏های چسب به آرامی و با دقت از پوست جدا شود. سپس پوست با یک دست حمایت و چسب با دست دیگر از روی پوست برداشته می‏شود.‏

برای انتخاب کیسه مناسب چه نکاتی را باید در نظر گرفت؟

استفاده صحیح از کیسه استومی مناسب مهم‏ترین نقش را در کیفیت زندگی یک استومیت ایفاء می‏کند. صدمات ناشی از استفاده از کیسه‎های غیر استاندارد به راحتی قابل جبران نیستند. بنابراین یکی از مسئولیت‎های اساسی پرستار استومی ارائه راهنمایی‏های لازم به استومیت برای انتخاب مناسب‏ترین گزینه از بین کیسه‏های مختلف استومی است. مناسب‏ترین کیسه استومی از فردی به فرد دیگر متفاوت است. برای انتخاب کیسه استومی مناسب ارزیابی شرایط و نیازهای استومیت ضرورت دارد، برای نمونه:

نوع استومی، اندازه و خصوصیات آن
شرایط پوست اطراف استوما نظیر، چین و چروک، میزان تعریق و ...
هرگونه عوارض استوما یا مشکلات پوستی
آموزش پذیری و توانایی استومیت در نصب و تعویض کیسه

... و در نهایت راحتی و ترجیح خود استومیت که مهمترین عامل است.

تعداد دفعات تعویض کیسه به نوع استوما، محل قرارگیری استوما و مقدار مواد دفعی و قوام آن بستگی دارد. هم‏چنین استفاده از کیسه مناسب و نصب درست آن، مدت زمان استفاده از کیسه را افزایش می‏دهد. عوامل دیگری مانند آب و هوا و میزان تعریق بدن، نوع پوست و میزان فعالیت و حتی سن نیز روی دفعات نیاز به تعویض کیسه اثر می‏گذارد. بعضی از کیسه‏ها طوری طراحی شده‏اند که برای سه تا هفت روز قابل استفاده هستند و بعضی دیگر نیز هر روز نیاز به تعویض دارند.

انتخاب کیسه مناسب، به تصمیم‏گیری شخصی بستگی دارد و بهتر است پس از استفاده از محصولات مختلف این انتخاب صورت گیرد. عوامل دیگری مانند وضعیت بیمه، وضعیت اقتصادی و قیمت این سیستم‏ها نیز روی این تصمیم اثر دارد. به هر حال در صورتی که نیاز به تعویض مداوم کیسه باشد و کیسه‏ها پس از مدت اندکی از بدن جدا ‏گردد، بهتر است با پزشک یا پرستار در این زمینه مشورت شود. حتی مصرف داروهای خاص می‏تواند پوست اطراف استوما را تحت تاثیر قرار دهد و از مدت زمان چسبیدن کیسه روی پوست بکاهد.

برای خشک کردن اطراف استوما قبل از چسباندن کیسه چه باید کرد؟

پس از حمام کردن یا شنا، برای خشک کردن پوست اطراف استوما بهتر است از حوله نرم و خشک و تمیز استفاده کنید. هم‏چنین می‏توانید از سشوآر روی پایین‏ترین درجه استفاده کنید تا نواحی اطراف استوما بهتر خشک شود. دقت کنید هرگز سشوآر خیلی داغ را روی پوست نگیرید چون موجب تحریک پوستی می‏شود.

چگونه می‏توان کیسه‏های ته‏باز را تخلیه نمود؟

بیشتر افراد ترجیح می‏دهند در حالت نشسته بر روی توالت این کیسه‏ها را تخلیه کنند ولی بعضی نیز این کار را در حالت ایستاده انجام می‏دهند. هنگام باز کردن انتهای کیسه آن را طوری نگه دارید که دهانه خروجی کیسه به سمت بالا باشد. زمانی که انتهای کیسه را باز کردید، آن را به صورت مایل به سمت پایین نگاه دارید و با کنترل خروجی توسط انگشتان، اجازه دهید محتویات آن به تدریج تخلیه شود. پس از تخلیه تمام محتوای کیسه، بهتر است انتهای کیسه را پاک کنید. بعضی افراد انتهای کیسه را می‏شویند و بعضی دیگر آن را با دستمال توالت پاک می‏کنند. بعضی افراد نیز ترجیح می‏دهند هر دو کار را انجام دهند. در پایان، انتهای کیسه را جمع کرده و آن را ببندید. ñ

چه مواردی موجب نشت از کیسه‏های استومی می‏شود؟

عدم توجه به سایز و اندازه استوما در بریدن چسب پایه معمولاً موجب نشت خواهد شد. برای بریدن چسب پایه در سیستم‏های قابل برش باید دقت زیادی داشت. اگر اندازه برش نسبت به سایز استوما کوچکتر باشد، با وارد کردن فشار به استوما موجب مشکلات استوما و حتی عدم کارکرد مناسب آن می‏شود. از طرفی بزرگ بریدن نیز موجب نشت خروجی استوما و نفوذ آن به زیر چسب و زود جدا شدن چسب پایه می‏گردد.

باید به این موضوع توجه داشت که تا هشت هفته اول پس از عمل جراحی، استوما امکان تغییر سایز و جمع شدن دارد در نتیجه بهتر است بر ای نصب کیسه در چند هفته اول پس از جراحی، استوما مرتب اندازه گیری شود تا از نشت جلوگیری شود.

عدم تعویض چسب پایه برای مدت طولانی ریسک نشت را بالا می‏برد؛ بنابراین بهتر است پس از طی مدت زمان مشخص، چسب پایه تعویض شود.
چاقی و ناهموار بودن سطح شکم موجب نشت می‏شود، زیرا از درست چسبیدن چسب پایه جلوگیری می‏کند. برای برطرف کردن این مشکل می‏توانید از خمیر مخصوص استومی کلوپلاست استفاده نمائید.
اگر زاویه چسباندن کیسه مناسب نباشد، موجب جدا شدن و نشت آن خواهد شد. هر فرد با توجه به وضعیت بدنی و فرم شکم خود باید زاویه مناسبی را برای چسباندن کیسه رعایت کند.
اگر کیسه به موقع تعویض نشود، ریسک نشت افزایش خواهد یافت. پس از این‏که یک سوم از حجم کیسه پر شد، حتماً اقدام به تعویض آن نمائید زیرا سنگین شدن کیسه موجب جدا شدن چسب پایه و نشت خواهد
گرمای زیاد هوا نیز موجب تعریق و جدا شدن چسب پایه و نشت می‏شود. بهتر است در هوای گرم از چسب‏های پایه قوی‏تر استفاده شود.

آیا می‏توان برای برطرف کردن نشت چسب پایه از چسب یا خمیر استفاده کرد؟

در صورت مشاهده نشت به هر مقدار سریع اقدام به تعویض کیسه نمایید. هرگز سعی نکنید چسب پایه کیسه را با چسب نواری به بدن محکم کنید. حتی در صورت نشت استفاده از خمیر کلوپلاست نیز مناسب نیست، زیرا با عدم تعویض کیسه، نشت همچنان ادامه می‏یابد و به پوست زیر چسب پایه و اطراف استوما آسیب می‌‌زند.

برای مراقبت از پوست اطراف استوما بهترین کار پیشگیری از آسیب رسیدن به آن است.

در صورت جمع شدن گاز در کیسه چه باید کرد؟

معمولاً کیسه‏های استومی دارای فیلتر هستند که گاز از آن‏ها خارج می‏شود. انسداد فیلتر به وسیله مدفوع می‏تواند علت جمع شدن گاز در کیسه باشد که در این صورت بهتر است کیسه تعویض شود.

در صورت استفاده از کیسه‏های دو تکه، می‏توان برای چند ثانیه کیسه را از پایه جدا نمود تا گاز تجمع یافته خارج شود. هم‏چنین می‏توان با سوزن مخصوصی که اغلب همراه با کیسه‏ها عرضه می‏شود، فیلتر را باز کرد.

چگونه می‏توان از کیسه‏های استومی نگه‏داری کرد؟

کیسه‏های استومی را همیشه باید در مکان خنک و خشک و دور از نور مستقیم خورشید نگه داشت. بهتر است در منزل همیشه تعدادی کیسه اضافی برای زمانی که دسترسی به کیسه به طور مقطعی وجود ندارد، نگه‏داری و سعی کنید به ترتیب از کیسه‏های قدیمی‏تر استفاده کنید تا زمان مصرف کیسه‏ها طولانی نشود.

چسب پایه محدب (Convex) چیست و در چه مواردی استفاده می‏شود؟

سیستم درناژ شبانه که در یوروستومی به کار می‏رود چیست؟

از آن‏جا که ادرار به طور مداوم از یوروستومی خارج می‏شود و به داخل کیسه می‏ریزد، یوروستومیت‏ها بهتر است از سیستم تخلیه شبانه استفاده کنند. زیرا در صورت عدم استفاده از این سیستم مجبورند شب‏ها بیدار شوند و کیسه پر شده را تخلیه نمایند.

عدم استفاده از سیستم درناژ شبانه ریسک نشت کیسه را بالا می‌برد. سیستم درناژ شبانه از یک لوله تشکیل شده است که از طرفی به شیر تخلیه کیسه یوروستومی وصل می‌‌شود و از طرف دیگر به یک کیسه جمع‏کننده اتصال می‏یابد که در کنار تختخواب قرار می‌گیرد. به این ترتیب ادرار شبانه از کیسه نشت نمی‏کند و به کیسه ثانویه منتقل می‏شود.

آیا می‏توان کیسه استومی را تمیز نمود و مجدداً مورد استفاده قرار داد؟

بله- بعضی از کیسه‏ها طوری طراحی شده‏اند که قابل تخلیه هستند و مجدداً مورد استفاده قرار می‏گیرند.

بهتر است هنگامی‏که کیسه روی بدن قرار دارد از تمیز کردن آن خودداری کنید زیرا این کار بسیار دشوار است. می‏توانید انتهای کیسه‏ها را با دستمال توالت تمیز کنید. اگر مدفوع داخل کیسه چسبیده است، برای پاک کردن آن آب را با فشار به داخل آن وارد کنید تا مدفوع خارج شود. اضافه کردن مقداری روغن بچه یا روغن مخصوص لغزنده کردن کیسه استومی به خروج مدفوع هنگام تخلیه کمک می‏کند و باعث می‏شود مدفوع بالای کیسه جمع نشود.

اگر از سیستم دو تکه استفاده می‏کنید، گاهی ممکن است مقداری مدفوع داخل حلقه کیسه جمع شود موجب ناراحتی گردد، برای پاک کردن حلقه کیسه‏های دو تکه می‏توانید از گوش پاک‏کن استفاده کنید. یوروستومیت‏ها باید هر روز سیستم درناژ شبانه خود را تمیز کنند. بهتر است برای شست‏وشوی سیستم تخلیه شبانه از محلول رقیق سرکه و آب استفاده کنید.

پانسمان محافظ استومی شرکت کلوپلاست در چه مواردی مورد استفاده قرار می‌‌گیرد؟

پانسمان محافظ استومی، یک لایه محافظ موثر برای حمایت از پوست و هم‏چنین درمانی مناسب برای آسیب‏های پوستی بیماران است. این پانسمان در نواحی اطراف استوما و فیستول‏هایی که در آن‏ها پوست با ترشحات بدن از جمله مدفوع، ادرار و ....در تماس است، استفاده می‏شود و علاوه بر این‏که خاصیت چسبندگی مناسبی دارد، هنگام برداشتن اثری روی پوست باقی نمی‏گذارد و به خوبی انعطاف‏پذیر است.

کرم محافظ کامفیل (Cream barrier) در چه مواردی استفاده می‏شود؟

کرم محافظ کامفیل درمان و محافظ ایده‏آلی برای پوست خشک آسیب‏دیده اطراف استوما یا فیستول که با ترشحات بدن در ارتباط بوده می‏باشد.

کمربند استومی چیست؟

شرکت کلوپلاست کمربند ویژه‏ای برای استفاده با انواع کیسه‏های دو تکه دارد. استومیت‏هایی که فعالیت بدنی زیادی دارند برای محافظت بیشتر از سیستم کیسه و چسب‏پایه ترجیح می‏دهند از کمربند استفاده کنند. استفاده از کمربند مدت استفاده از کیسه را افزایش می‏دهد و به این ترتیب اطمینان خاطر بیشتری برای بیمار ایجاد می‏کند.

خمیر استومی چیست؟

از خمیر کلوپلاست برای نشت بندی دور استوما استفاده می شود تا ترشحات خروجی به زیر چسب وارد نشوند و آن را از جای خود بلند نکنند. همچنین برای هموار کردن چین و چروک پوست اطراف استوما ایده آل است تا چسب کیسه تثبیت و دوام بهتری روی پوست بیابد.